خطرات ناشی از دفع زباله به طریق غیر بهداشتی - مهسان بلاگ

خطرات ناشی از دفع زباله به طریق غیر بهداشتی

نویسنده:شهلا عباسی

اصول بهداشت و بهسازی محیط، در هر شهر ایجاب می کند که زباله ها در حداقل زمان از منازل و محیط زندگی انسان دور شده و در اسرع وقت دفع گردند. پیدایش این ایده (دفع بهداشتی زباله در محیط زیست) در قرن نوزدهم میلادی به مشابه یک دستورالعمل بهداشتی، شهروندان را به رعایت آن ملزوم می ساخت.

اهمیت دفع بهداشتی زباله ها موقعی بر همه روشن خواهد شد که خطرات ناشی از آنها به خوبی شناخته شود. زباله ها نه فقط باعث فراوری بیماری، تعفّن و زشتی منظره ها می گردند، بلکه می توانند به وسیله آلوده کردن خاک، آب و هوا خسارات فراوانی را به بار آورند. به همان اندازه که ترکیبات زباله مختلف است، خطرات ناشی از مواد تشکیل دهنده ی آنها هم می توانند متفاوت باشند. جمع آوری، حمل و نقل و آخرین مرحله ی دفع این مواد بایستی به طریقی باشد که خطرات ناشی از آنها در سلامتی انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.

راجع به خطرات حاصل از زباله های شهری و صنعتی باید گفت که در کلیه منابع علمی و کتب مربوطه همیشه اشاره به ابتلای انسانها به بیماری های گوناگون اشاره شده است. در کتب علمی تعداد باکتری های مختلف موجود در خاکروبه خیابان ها از 2 تا 40 میلیون به صورت خاص و از 50000 تا 10 میلیون بطور عموم در هر گرم برآورده شده است. این تعداد باکتری می توانند به سادگی موجب بروز بیماری های گوناگونی گردند. مخصوصاً اینکه در این مواد انواعی از باکتری های مولد وبا، تیفوس و کزاز بطور مسلم و صریح تشخیص داده شده است. شایان ذکر است که سابقاً فضولات حیوانی (پهن گاو و اسب) قسمت عمده ای از خاکروبه های خیابانی را تشکیل می داد. این حالت هم اکنون هم در پاره ای از روستاها و شهرهای کوچک مشاهده می شود.

مگس

خطرات ناشی از وجود مگس برای انسان و عموم حیوانات اهلی بر همه روشن است، مگس خانگی (Mussca domestica) مخصوصاً از نظر تعداد انتشار بسیاری از باکتری های بیماری زا قابل اهمیت می باشد. اصولاً بیش از 50-40 هزار نوع مگس تا به امروز شناسایی شده ولی نامگذاری همه آنها به اتمام نرسیده است. بر اساس مطالعات اجرا شده در صحرا و آزمایشگاه انتشار بسیاری از امراض همانند اسهال های آمیبی و باسیلی، تراخم، حصبه و شبه حصبه، وبا، سل، جذام، طاعون و سیاه زخم به وسیله مگس امکان پذیر است. این حشره به وسیله پرزهای چسبنده و مژک های فراوان بدن خود با نشستن بر روی مدفوع انسان و حیوان و بسیاری از کثافات و زباله ها میکروب های مختلف را به وسیله تماس مستقیم بدن انسان و یا اغذیه ی مورد نیاز او به محیط زندگی وارد نموده و به طور مکانیکی باعث انتقال بیماری ها به موجود زنده دیگری می شود.

ساختن مستراح های بهداشتی در شهر و روستا و حفظ محیط زیست از پِهِن و دیگر فضولات فسادپذیر انسانی و حیوانی هم از جمله عواملی است که باعث جلوگیری از فراوری و رشد لارو مگس خواهد شد. مواد زاید صنعتی اعم از فرآورده های گیاهی، میوه ها، فضولات کشتارگاه ها و غیره چه در شهرها و چه در مراکز فراوری و مصرف می تواند محل پرورش لارو (کرمینه) مگس قرار گیرد. در صورتی که روش دفع زباله به صورت تلنبار کردن در فضای آزاد باشد کرمینه ی مگس در داخل زباله که از نظر حرارت، رطوبت و مواد غذایی، مناسب ترین محیط به تعداد می رود رشد و نمو نموده و پس از رسیدن زمان بلوغ به منازل و اماکن مجاور پرواز می کند. قدرت پرواز مگس تا حدود 20 کیلومتر معین شده است. جوندگان سالم سازی محیط به ویژه کنترل زباله ها چه در امر جمع آوری و چه در دفع بهداشتی آنها مفیدترین راه مبارزه با جوندگان می باشد و بدیهی است که یکی از خطرناک ترین مضرات عدم توجه به دفع زباله نشو و نما و انتشار موش در شهرهاست. خطر ازدیاد موش در شهرها را نمی توان به سادگی با هیچ بودجه ای جبران نمود. موشهای خانگی و جوندگان دیگر به طرز وسیع و دامنه داری در جهان پراکنده شده و در جوار انسانها زندگی می نمایند. از این نظر اینگونه موجودات بالقوه ناقل بسیاری از بیماری های انسانی هستند. آسیب رسانی موش ها از یک گازگرفتگی ساده تا تب تیفوس و طاعون فرق دارد. بیماری لپتوسپیروز در نتیجه تغذیه مواد غذایی آلوده به مدفوع موش بیمار و با استحمام در آب آلوده و یا در تماس مستقیم با موش آلوده، به وجود می آید. موش می تواند در انتقال بیماری هایی چون اسهال آمیبی و انتقال کرم کدو و تریشین هم به طور غیر مستقیم، نقش مهمی ایفا نماید. موش و سایر جوندگان برای فراوری مثل و ازدیاد جمعیت خویش به سه چیز نیاز دارند، غذا، آب و پناهگاه که هر سه در اغلب موارد در زباله های شهری وجود دارد.

آلودگی های آب

آب، شرط اصلی ادامه ی حیات در جهان است، کلمه ی آبادانی در زبان فارسی از آب گرفته شده که خود عامل مهمی در جهت عمران و بهسازی منطقه ها کشور به تعداد می رود. سرعت افزایش جمعیت، بهبود سطح بهداشت و پیشرفت های صنعتی در سطح جهان بیش از پیش باعث محدود شدن منابع آب شده است، اما باید قبول کرد که جهان تشنه است و این تشنگی یک تصور شاعرانه و خیال نیست بلکه یک حقیقت مسلم است.

در کشور ما مسأله ی کمبود آب مخصوصاً چه در حوزه ی صنعت و چه در امر کشاورزی مسائل فراوانی را به بار آورده است. مصرف زیاد از حد آب در شهرها و اسراف های بی رویه در هر زمینه هم تشدید نماینده این مشکل است. گرمسیر بودن منطقه ها مختلف کشور و عدم وجود منابع آب کافی از یک سو و عدم کنترل آلودگی آب به وسیله تخلیه ی فاضلاب ها و زباله های شهری و صنعتی از سوی دیگر تأثیر زیانبخشی در اقتصاد و بهداشت جامعه ما دارد. بعلاوه تخلیه ی مواد زاید جامد و مایع (زباله و فاضلابها) در محیط به وسیله ی جاری شدن آب های سطحی اعم از جویبارها، رودخانه ها و دیگرآب های حاصل از بارندگی به نقاط مختلف موجب انتشار آلودگی می گردند و این در حالی است که متأسفانه در برخی از شهرهای ما دفع بی رویه ی زباله اکثراً به وسیله ی تخلیه ی مواد به جویبارها صورت می گیرد و یا دفن غیر بهداشتی آن در سراشیبی ها و دیگر اماکن که مخالف ضوابط حفاظت آبهای زیرزمینی است و از نظر بهداشت محیط کاملاً خطرناک است، انجام می شود. مخصوصاً اینکه محل تخلیه و یا دفن در خاکهای سبک شنی و یا در حوالی رودخانه ها و چشمه سارها باشد.

آلودگی خاک

زباله های شهری که خود ترکیبی از فضولات انسانی و حیوانی و بسیاری دیگر از مواد زائد صنعتی و کشاورزی است، متأسفانه در آخرین مرحله ی دفع به خاک و یا آب منتقل می شوند. کالاهای مصنوعی که از مواد پلاستیکی ساخته شده اند پس از استعمال به صورت مواد زائد تجزیه نشدنی در زباله انباشته و در خاک باقی می مانند زیرا پلیمرهای مصنوعی (نایلون) برعکس پلیمرهای طبیعی موجود در پشم و پنبه به دلیل نبودن آنزیم ویژه، سالها در طبیعت به صورت خام و بدون تغییر به جای مانده و در برابر فرایند تجزیه مقاومت نشان می دهد. این مواد بعلاوه خللی در تبادل آب و هوا و دیگر عکس العمل های فیزیکی و شیمیایی خاک بوجود می آورند. مجاورت و یا احاطه شدن ریشه گیاهان بوسیله مواد پلاستیکی در خاک سبب نرسیدن آب و غذا به ریشه گیاه شده و در طی زمان در اطراف ریشه حرارت، رطوبت و خواص شیمیایی کاملاً غیر متعادلی بوجود می آورند که موجب ضعف رشد و یا خشکی گیاه می شوند. وجود انواع مختلف قوطی های کنسرو، لاستیک های مستعمل، لاشه های اتومبیل، فضولات بیمارستان ها و مواد شیمیایی کارخانه ها که هم اکنون در اغلب شهرها جزء لاینفک زباله های شهری هستند به خارج از شهر در دامان طبیعت پراکنده و یا دفن می شوند. نتیجه این عمل، تجزیه هایی است که طی سالیان دراز خطرات مهیبی را در آب و خاک منطقه بوجود آورده و موجب بیماریهای گوناگونی در انسان و حیوان و کلیه ی موجوداتی که در آن منطقه زندگی می نمایند می شود.

از جمله امور متداول در استفاده ی مجدد از زباله های شهری، تهیه کمپوست است که هم اکنون در بسیاری از شهرهای پیشرفته جهان معمول است. در ایران متأسفانه بدون مطالعه در سیستم تهیه کمپوست، نوع کمپوست و امکانات مصرف، اقدام به تأسیس کارخانه هایی شده است که نتایج حاصل، مطلوب نبوده و آلودگی های محیط جامعه شهری و روستایی ما را تشدید می کند. امروزه به دلیل پیشرفت صنایع سنگین و مصرف زیاده از حد فلزات سنگین که از راه هوا و زمین و آب وارد محیط زیست می شوند، خسارات زیادی را به بار می آورند. Lenihan و Wainered عقیده دارند که امروزه بیش از 60 ماده شیمیایی در صنایع، مورد استفاده قرار می گیرند که نقش آنها در سیستمهای حیاتی گیاه و حیوان، ناشناخته است. ازدیاد فلزات سنگین مثل جیوه، سرب، کادمیوم و آرسنیک در کمپوست و در نتیجه در خاک، باعث مسمومیت های زیاد و بیماری های گوناگونی در انسان می شود.

آلودگی هوا

دراین زمینه گفته می شود احتراق مواد پلاستیکی که متأسفانه امروزه به اندازه فراوانی در زباله ها وجود دارند صرف نظر از فراوری دیوکسین ها گازهایی همانند گاز کربنیک، انیدرید سولفوره، گازهای سمی کلره و غیره می کند که فوق العاده خطرناک بوده و موجب آلودگی شدید هوا می گردند.

شایان ذکر است که در منطقه های که مبادرت به ایجاد زباله سوز می شود تعبیه هواکش های طویل و فیلترهای ویژه ای که طبق ضوابط محیط زیست قادر به جلوگیری از آلودگی های هوا باشند از ضروریات امر است.

گازهای حاصل از تخمیرهای هوازی و غیرهوازی در مراکز دفن زباله قادرند به طبقات زیرین خاک نفوذ نموده و اختلالاتی در خاکهای زراعی به وجود آورند. طبق مطالعات اجرا شده در نواحی نزدیک به صندلی های دفن زباله اندازه گاز متان (CH4) تا حدود 60 درصد و گاز کربنیک (CO2) حداکثر تا 30 درصد تأیید شده است که قطعاً در جلوگیری از رشد و نمو صحیح گیاهان منطقه بی تأثیر نیست.

منبع: قاسم علی عمرانی / مواد زاید جامد / جلد اول و دوم / مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران.

منبع: نشریه پیغام پزشک، تعداده 57

hodablog.ir: هدا بلاگ | انجمن گفتگوی سیستم مدیریت محتوای هدا بلاگ

منبع: راسخون